Ιστορία ΤριποτάμουΟι κάτοικοι του χωριού είναι Πόντιοι, προερχόμενοι από τον Καύκασο.Οι πρόσφυγες προέρχονται από τα χωριά:1.
Σιντισκόμ (σήμερα Γιαλνιζτζάμ, Yalnizcam)
Σιντισκόμ της περιοχής Αρνταχάν (Ardahan) – Κάρς (Kars) Καυκάσου,20 χλμ Δ του Αρνταχάν, στο οποίο μετακινήθηκαν το 1878 μετά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο από την περιοχή της Αργυρούπολης (Γκιουμουσανέ, Gumushane) του Πόντου και συγκεκριμένα από τα χωριά Μάλαχα, Άτρα και Σουλαμίς. Οι κάτοικοι του χωριού Σιντισκόμ στις 2 Σεπτεμβρίου του 1920 έφυγαν ακολουθώντας τον δρόμο μέσω του Αρντβίν (Ardvin) προς το Βατούμ, από όπου αναχώρησαν για την Ελλάδα στις 24 Δεκεμβρίου του 1920 για να φθάσουν στην Θεσσαλονίκη στις 1 Ιανουαρίου του 1921. Οι κάτοικοι του χωριού Σιντισκόμ εγκαταστάθηκαν στα χωριά Σεβαστό, Άνω και Κάτω Ποταμιά, Λειψύδριο, Διπόταμος του νομού Κιλκίς και Τριπόταμος και Κομνήνειο του νομού Ημαθίας. Επίσης κάποιες οικογένειες έφυγαν από το Σιντισκόμ το 1914 αμέσως μετά τους Βαλκανικούς πολέμους και εγκαταστάθηκαν τελικά στο Νομό Κιλκίς.
2.Τοροσχώφ Κάτω , Διοίκησης Αρνταχάν ( Ardahan)- 22 χλμ από το Αρνταχάν Ελληνικό χωριό με 800 κατοίκους που κατάγονταν από την Ίμερα και την Παϊπούρτη και συντηρούσαν διτάξιο σχολείο και εκκλησία. Μετά την ανταλλαγή οι Έλληνες του Τοροσχώφ εγκαταστάθηκαν στα χωριά Κεντρικό, Μελισσουργό και Παλαιό Γυναικόκαστρο Κιλκίς, τον Τριπόταμο Ημαθίας, την Πολίχνη και την Κατερίνη.
3.Χάσκιοϊ (Haskoy), Διοίκησης Αρταχάν( Ardahan)- 28 χλμ Α του Αρνταχάν, επί του δρόμου προς Καρς Είχε 500 Έλληνες κατοίκους, οι οποίοι μετά το 1920 εγκαταστάθηκαν στους Άνω και Κάτω Αποστόλους και Ηλιόλουστο Κιλκίς, τον Τριπόταμο και τη Ραχιά Ημαθίας.
Ιστορία Ραχιάς
Νοτιοδυτικά της Βέροιας σε ύψος 400 μέτρων στους πρόποδες του Βερμίου είναι χτισμένη η Ράχη ή Ραχιά Ημαθίας,μεγάλο μέρος των κατοίκων της οποίας κατάγεται απο την Σαντά του Πόντου και συγκεκριμένα απο τις ενορίες Ζουρνατσιαντών και Πιστοφαντών.
Στις αρχές του 19ου αι. το χωριό ονομαζόταν Ριάχοβο και εκατοικείτο απο αρκετές οικογένειες γηγενών ελληνόφωνων Μακεδόνων.
Μετά την αποτυχία της επανάστασης της Νάουσας το 1822 το χωριό καταστράφηκε απο τις όρδες του Λουμπούτ πασά και όσοι από τους κατοίκους του γλίτωσαν απο το θάνατο,κατέφυγαν σε ορεινούς και απόμακρους οικισμούς της περιοχής,για να επιστρέψουν(ενα μικρό μέρος τους) μόλις το 1891.
Το 1916 οι Γάλλοι τοπογράφησαν το χωριό και τον επόμενο χρόνο άρχισε η κατασκευή των πρώτων σπιτιών του «Εποικισμού» ενόψει της εγκατάστασης Ποντίων προσφυγών από το Καρς της Ρωσίας,που είχαν αρχίσει την περίοδο αυτή να εγκαθίστανται στην Ελλάδα.
Πραγματικά το 1919 στις 16 υπάρχουσες οικογένειες των γηγενών προστέθηκαν 25 οικογένειες «Καρσλήδων»,που μετά παραμονή τριών χρόνων αναχώρησαν(εκτός απο 4 οικογένειες που παρέμειναν) για την περιοχή της Πτολεμαϊδας.
Στις αρχές του 1924 εγκαταστάθηκαν στη Ραχιά 7 οικογένειες από τα χωριά Κελκίτ και Γατράχ του Παϊπουρτ(Τσιαμουρλήδες) και 5 οικογένειες από την ευρύτερη περιοχή της Αργυρούπολης(Κιμισχαναλήδες).
Λίγες μέρες αργότερα ,στις 25 Οκτωβρίου,έφτασαν με κάρα και κατασκήνωσαν στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου 23 οικογένειες Σανταιών,ο αριθμός των οποίων διευρύνθηκε σημαντικά κατα τα επόμενα χρόνια,καθώς σε αυτές ήρθαν να προστεθούν και αρκετοί άλλοι Σανταίοι,που επέλεξαν τη Ραχιά σαν τόπο της οριστικής τους εγκατάστασης.
Αναλυτικά οι Σανταίοι που πρωτοεγκαταστάθηκαν στη Ραχιά Ημαθίας ηταν οι ακόλουθοι:
Το 1924
α.Απο την ενορία Ζουρνατσάντων:
1.Ακριβόπουλος Γεώργιος (Κάσπαρτς)με τα αδέλφια του Μιλτιάδη,Λεωνίδα και Χαράλαμπο.
2.Ακριβόπουλος Χαράλαμπος (τη Κοβούκ) με τη σύζυγο του Καλλιόπη και τον γιό του Ιωάννη.
3.Αλεξανδρίδης Κωνσταντίνος(Συρμενίτες) με τη σύζυγο του Ευδοκία(το γένος Ναρίδη).
4.Δαμιανίδης Αλέξανδρος με τα αδέλφια του Κωνσταντίνο και Μυροφόρα.
5.Δαμιανίδης Κοσμάς(Ματωμέντς) με τη σύζυγο του Ελένη,τα παιδιά του Κυριακή και Θεόδωρο και τις ανεψιές του Άννα και Βικτώρια.
6.Δαμιανίδου Ναζή με τα παιδιά της Γεώργιο,Χριστοφόρο και Ελένη.
7.Καλαϊτζίδου Μυροφόρα με την κόρη της Ελπινίκη.
8.Ναρίδης Αριστοτέλης(ο Καντάρον) με την αδελφή του Μαρία.
9.Ναρίδου -Ασλανίδου Δέσποινα με τους γιούς της Δημήτριο και Ιωάννη.
10.Σολεϊμέζ Ιωάννης με τη σύζυγο του Κερεκή και τις κόρες του Αγγελή και Βαρβάρα.
11.Τσιλλιγγερίδης Ευστάθιος (Κιφούρτς) με τη συζυγό του Μαρία και τις κόρες του Ιφιγένεια και Καλλιόπη.
12.Τσιλλιγγερίδης Γεώργιος(Ατεσιόγλης)με τα αδέλφια του Μυροφόρα,Χαράλαμπο,Ιωάννη και Ηρακλή. 13.ΤσιλλιγγερίδηςΦίλιππος(Κιούρτος) με τη σύζυγο του Ελένη και την κόρη τους Όλγα.
β. Από την ενορία Πιστοφαντων:
1.Βενετικίδης Ανέστης με τη σύζυγο του Ελένη(Κεκεκλη)
2.Γολιδόπουλος Ανέστης με τις αδελφές του Ελένη και Μαρία.
3.Πιστοφίδης Ευκλείδης με τη σύζυγο του Μαρία και τα παιδιά τους Χρηστο,Ανεστη και Κωνσταντίνο.
4.Πιστοφίδης Νικόλαος με τη σύζυγο του Ελένη και τα παιδιά τους Κυριακή ,Μαρία και Σωκράτη.
5.Πιστοφίδου Παρθένα με τον ανιψιό της Ιωάννη.
6.Πολιτίδης Χρήστος με τη μητέρα Ελένη και τις αδελφές του Ειρήνη και Όλγα.
7.Τσιαρτσή Ευθυμία με τα απίδια τους Βικέντιο και Παρθένα.
8.Τσιαρτσή Χριστιανή(η Μακα) με τον αδελφό της Επαμεινώνδα.
γ. Από την ενορία Πινιαταντων:
1.Ποταμόπουλος Γεώργιος με τη σύζυγο του Κερεκη και την κόρη τους Μαρία.
2.Ποταμοπούλου Ελένη με την κόρη τους Μαρίκα.
Το 1925:
1.Ακριβόπουλος Ιωάννης(Κασπαρτς) από την ενορία Ζουρνατσιαντων.
2.Βενετικίδης Ιωάννης με τη σύζυγο του Παρεσσα από την ενορία Πιστοφαντων(μέσω Τριανταφυλλιάς Σερρών).
Το 1929:
1.Ιωσηφιδου Παρθένα(η καθηγητανα) από την ενορία Ζουρνατσιαντων(μέσω Βατούμ Ρωσίας)με τα παιδιά της Κωνσταντινο,Νεοκλη,Αντιγονη,Λεων και Πίνδαρο και την πεθερά της Σουμελά(παπαδιά).
2.Σαββιδης Λάζαρος από των Πιστοφαντων μέσω Αμάραντων κιλκις,με τη σύζυγο του Όλγα και την κόρη τους Ζωή.
Το 1930:
1.Πιστοφιδης Κοσμάς από την ενορία Πιστοφαντων μέσω Αγίου Χαραλάμπου Κιλκίς με τη μητέρα του Ελένη τη σύζυγο του Μαρία και τα παιδιά τους Γεώργιο και Ιωάννη.
2.Απαζιδης Ιωάννης από την ενορία των Πιστοφαντων-κάτοικοςΣιανας Γεμουρας(μέσω Αγίου Χαραλάμπου-Κιλκίςτη σύζυγο του Σοφία και τις κόρες του Κυριακή και Ελπίδα.
Το 1931:
1.Κανταριδου Παρθένα από την ενορία των Ζουρνατζαντων(μέσω Βατούμ)με τα παιδιά τους Αλέξανδρο και Δαμιανό.
Σήμερα από την ηρωική εκείνη εποχή ζουν στη Ράχη οι:
1.Δημητριος Ασλανίδης-Αρίδας98 χρονών).
2.Αννα Ασλανίδου(94 χρονών).
3.Λεωνιδας Ακριβοπουλος(94 χρονών).
4.Βικεντιος Τσιαρτσης(94 χρονών)
5.Ευανθια Γολιδοπουλου(90 χρονών).
Τέλος να σημειωθεί ότι από τη Ράχη της Ημαθίας κατάγονται ο γνωστός ιστορικός της Βέροιας και τέως βουλευτής Γεώργιος Χιονιδης,ο ηγούμενος της ΙΜ. Παναγίας Σουμελά αρχιμανδρίτης Παύλος Αποστολίδης(σ.σ. τώρα Μητροπολίτης Δράμας) και ο γνωστός Σανταιος λυράρης Μάντης Σαββίδης.
ΠΗΓΕΣ Του Θανάση Ντουμανοπουλου(Μάης 2005)
Από την εφημερίδα της Νέας Σάντος(Τα Νέα).
